Zonnepanelen en hun duurzaamheid in een notendop

Tussen 2010 en 2017 werden in Vlaanderen meer dan 250 000 zonnepanelen geïnstalleerd. De impact van deze alternatieve energiebron op onze totale energievoorziening wordt steeds groter. Mede omdat ze door de overheid gestimuleerd wordt in het kader van de transitie van fossiele brandstoffen naar groene stroom. Voornamelijk omdat er bij zonnepanelen geen uitstoot plaatsvindt van schadelijke stoffen. Maar hoe duurzaam zijn zonnepanelen nu precies? Het antwoord op die vraag schuilt op zijn minst in nog vijf andere factoren: de productie, het rendementsverlies, de levensduur, de recyclage en het effect op verbruik.

Productie

Hoewel de zon op zich natuurlijk een duurzame energiebron is, zijn sommige materialen waarmee zonnepanelen gemaakt worden dat niet. Zo bevatten ze vaak zeldzame mineralen zoals selenium, die uiteindelijk uitgeput zullen raken als de productie op hetzelfde tempo verdergaat. Men hoopt echter door technologische vooruitgang binnenkort gebruik te kunnen maken van minder schaarse grondstoffen, wat het proces een stuk duurzamer zou maken. Laten we ook niet vergeten dat bij de productie fossiele brandstoffen gebruikt worden en zonnepanelen net als de meeste andere producten dus wel degelijk een ecologische voetafdruk hebben.

Rendementsverlies

Net zoals bij de meeste andere machines en toestellen daalt het rendement van zonnepanelen na verloop van tijd. Een belangrijke factor in dat verhaal is de locatie van de zonnepanelen. Het rendementsverlies wordt in grote mate bepaald door de weersomstandigheden. Bij ons in Europa hebben we geluk op dat vlak. Vooral heel hoge en heel lage temperaturen versnellen het rendementsverlies en daarvan blijven wij het grootste deel van het jaar gespaard. Concreet zou het rendementsverlies bij ons maximaal 0,5 % per jaar bedragen, terwijl dat in de woestijn bijvoorbeeld oploopt tot meer dan 1 % per jaar. Hoe hoger het rendementsverlies, hoe minder efficiënt en dus minder duurzaam de energieproductie aan de hand van zonnepanelen wordt.

Levensduur

Hoe lang zonnepanelen meegaan is aan de ene kant dus afhankelijk van de weersomstandigheden en daaraan gekoppeld het rendementsverlies, maar ook van de kwaliteit van de gebruikte materialen. Er zijn grote verschillen tussen verscheidene leveranciers, maar algemeen wordt aangenomen dat de huidige generatie zonnepanelen zo’n 40 jaar zal meegaan, wat al 15 jaar langer is dan de vorige generatie. Voor een relatief nieuwe technologie is dat een zeer mooie periode. De meeste merken geven ook een vermogensgarantie van 20 à 25 jaar, wat potentiële investeerders kan geruststellen. Die lange levensduur zorgt trouwens voor een kleinere afvalberg en maakt de investering des te interessanter en duurzamer!

Een kanttekening daarbij is de levensduur van de omvormer. Die ligt beduidend lager. Het omzetten van de ene energievorm naar de andere vraagt heel wat inspanning, waardoor een doorsnee omvormer sneller vervangen moet worden dan het gemiddelde zonnepaneel.

Recyclage

Veel mensen vragen zich af wat er gebeurt met zonnepanelen eens ze kapot zijn. Daarbij hoor je vaak doemverhalen over giftige stoffen en moeilijk te recycleren materialen. Dat blijken mythes te zijn. Zonnepanelen zijn voornamelijk gemaakt uit glas, plastic en aluminium, drie materialen die massaal gerecycleerd worden. Sommige technologieën om zonnepanelen te recycleren zouden zelfs een recyclagepercentage van 96 % bereiken. Het zal vooral zaak zijn om in de toekomst samenwerkingen te stimuleren tussen producenten en afvalverwerkingsbedrijven zodat de zonnepanelen op een dusdanige manier gebouwd worden dat ze efficiënt verwerkt kunnen worden op het einde van hun levenscyclus.

Effect op verbruik

We hebben het tot nu toe vooral gehad over het productieproces en de technische eigenschappen van zonnepanelen, maar de installatie ervan heeft ook een invloed op het gedrag van de kopers. Vaak proberen mensen hun volledige elektriciteitsverbruik te dekken met de energie die de zonnepanelen opwekken.  Lukt dat niet, dan gaan ze hun verbruik bestuderen om alsnog in hun opzet te slagen. Dat is een positieve evolutie want op die manier wordt heel wat energieverspilling vermeden en bovendien is het goed voor de portemonnee! Die redenering gaat echter alleen op als de zonnepanelen niet net meer stroom produceren dan je nodig hebt. In dat geval zou een zekere nonchalance in je energieverbruik kunnen optreden omdat het toch gratis is.

Conclusie: zonnepanelen zijn duurzaam!

Bij de productie van zonnepanelen worden fossiele brandstoffen gebruikt, maar dat weegt niet op tegen het lage rendementsverlies, de lange levensduur, de sterke mogelijkheid om te recycleren en het potentieel positieve effect op het energieverbruik. Neem daar nog eens bij dat zonnepanelen geen schadelijke stoffen uitstoten en je kan echt wel concluderen dat ze een duurzame vorm van energievoorziening zijn!